Vraag aan minister Vandenbroucke over de vernietiging van gezondheidsmateriaal

Kathleen Depoorter (N-VA): Mijnheer de minister, in een informatieve nota van 20 juli 2023 wordt gedetailleerd beschreven welke items zullen worden vernietigd. Die vernietiging is nu aan de gang. Het is zorgwekkend dat opnieuw aanzienlijke hoeveelheden medische benodigdheden, waaronder maskers, laboratoriummateriaal, handschoenen en isolatiejassen met een totale waarde van 131 miljoen euro, moeten worden vernietigd omdat de houdbaarheidsdatum verstreken is of omdat onbruikbaar materiaal werd aangeschaft. Het betreft de tweede fase van vernietiging van medisch materiaal in een periode van minder dan twee jaar. In de vorige fase ging het ook over meer dan 100 miljoen euro.

In de nota staat vermeld dat de vernietiging valt onder een raamcontract. De firma Vanheede is betrokken, maar welke andere firma's zijn nog bij het raamcontract betrokken? Is het mogelijk om inzage te krijgen in het raamcontract?

Kunt u in detail uitleggen hoe het mogelijk is dat dergelijke grote hoeveelheden medisch materiaal met een aanzienlijke financiële waarde zijn vervallen of in een onbruikbare staat werden aangeschaft? Wat waren de specifieke oorzaken van die situatie? Zijn er specifieke procedures of controles die tekortschoten in het beheer van de voorraden? Wat waren de totale kosten voor de opslag van het materiaal?

Welke maatregelen werden genomen om te voorkomen dat vergelijkbare situaties zich in de toekomst herhalen, waarbij ongeschikt of overtollig materiaal in de federale strategische voorraad terechtkomt?

In de nota staat vermeld dat er wegens wettelijke beperkingen geen alternatief is gezocht voor het verspreiden van mondmaskers. Waarom was dat het geval? Was het niet mogelijk om de mondmaskers te doneren aan andere landen, bijvoorbeeld Oekraïne, Palestina of Israël? 

Inzake IVD's (in vitro diagnostic medical devices) moet een op vijf aangekochte laboratoriumbenodigdheden voor federale testlabs worden vernietigd. Had u die situatie niet kunnen voorkomen?

Waarom heeft u mijn eerdere bevindingen met betrekking tot API's altijd weerlegd? Ik lees in de nota immers dat zij toch worden vernietigd

Minister Frank Vandenbroucke: Mijnheer de voorzitter, mevrouw Depoorter, in antwoord op uw eerste vraag is de firma Vanheede verantwoordelijk voor de vernietiging van medisch materiaal en medische hulpmiddelen. Daarnaast is de firma Indaver verantwoordelijk voor de vernietiging van medicijnen en vaccins, en SGS voor de IVD's. De raamcontracten mogen niet gedeeld worden volgens het zakengeheim in de zin van artikel 1.17/1 van het Wetboek van economisch recht. Wel kunnen we het bestek delen dat opgemaakt werd voor die opdracht. Ik overhandig u dat als bijlage.

In antwoord op uw tweede vraag werden die producten werden aangekocht gedurende de coronapandemie, een moment waarop er grote onzekerheid heerste over de nodige hoeveelheid producten en over wanneer de markt zich zou herstellen. Voor een deel is dat gebeurd onder de voorgaande regering, maar ik heb er eerlijk gezegd geen moeite mee om de voorgaande regering daarin te verdedigen, gelet op de toen bestaande kennis en de snelheid waarmee actie moest worden ondernomen.

Gedurende die periode waren ook tijdelijk uitzonderingsmaatregelen van kracht, gereguleerd door de FOD Economie en het FAGG. Daardoor konden producten aangekocht worden die normaal gesproken niet verdeeld mogen worden in België. Die producten mochten na labocontrole een kwaliteitslabel krijgen en gedurende de crisis verdeeld worden. Die uitzonderingsmaatregelen zijn nu niet langer van kracht. Bijgevolg mogen die producten niet meer worden verdeeld.

Ik kom tot uw derde vraag, de inschatting die u vraagt, kan moeilijk gemaakt worden. De producten werden op verschillende momenten aangekocht en gestockeerd, waardoor een totaaloverzicht van de stockagekosten specifiek voor de nu vernietigde goederen moeilijk op te stellen valt.

Ten vierde werd het platform voor de farmaceutische strategische stock opgericht om advies te geven over de inhoud van de federale strategische stock. Daarnaast wordt ook gewerkt aan een update van de preparedness plans en wordt een specifieke strategie voor de opslag van PPE (personal protective equipment) opgesteld. Op basis van die werkwijze, in samenspraak met de actoren op het terrein, zal zoveel als mogelijk vermeden worden dat overtollig materiaal aangekocht wordt.

In antwoord op uw vijfde vraag waren de tijdelijke uitzonderingsmaatregelen van de FOD Economie en het FAGG verlopen. Verdere verdeling in België was bijgevolg niet mogelijk. Andere landen betoonden weinig interesse om die goederen als donatie te ontvangen.

Ten zesde, tijdens de COVID-19-crisis was het noodzakelijk om een evenwicht te vinden tussen een voorraad die enerzijds voldoende groot was om aan de behoeften voor het federaal testplatform te voldoen en die anderzijds niet overmaats was. Producten kunnen immers vervallen en zouden dus op een bepaald ogenblik onvermijdelijk vernietigd moeten worden. Voor laboratoriummateriaal was dat evenwicht nog moeilijker te definiëren door de zeer dynamische epidemiologische situatie in 2022 en het testbeleid zoals verder wordt uitgelegd in enkele verschillende gedachten. Eind 2021 werd er een toename van het aantal coronagevallen vastgesteld, met meer dan 100.000 PCR-testen die per week werden uitgevoerd door de laboratoria van het federaal testplatform, waardoor de consumptie van IVD-producten versnelde. De laatste volumeaankoopopties voor IVD-producten werden uitgevoerd, maar ze zouden het zo optimaal mogelijk maken om PCR-testen door het federale testplatform te garanderen tot eind januari 2022.

Om voldoende voorraad te garanderen in de maanden na januari 2022 werd een verlenging van de overheidscontracten aangevraagd en toegekend in december 2021. Zie daarvoor het akkoord van de ministerraad van 17 december 2021 over de verlenging van de overheidscontracten voor het federale coronatestplatform. Daardoor konden extra bestellingen voor laboratoriummateriaal geplaatst worden. Met de evolutie van de epidemiologische situatie en het testbeleid met een toenemend gebruik van zelftesten en snelle antigeentesten was er in de daaropvolgende maanden echter een scherpe daling van het aantal PCR-testen. Waar er in januari 2022 nog meer dan 500.000 PCR-testen op het federaal testplatform geanalyseerd werden, bedroeg dat aantal slechts 188.000 testen in februari en 88.000 in maart 2022, om vervolgens nog verder af te nemen. In september 2022 werd er besloten om de overeenkomst met de laboratoria van het federaal testplatform niet te verlengen en werd het federaal testplatform op stand-by gezet, zoals ook al in eerdere antwoorden toegelicht. De situatie van het laboratoriummateriaal is bemoeilijkt door de epidemiologische situatie en het testbeleid. Niet al het materiaal voor de laboratoria van het federaal testplatform is gebruikt. Wat overbleef, is sindsdien vervallen. Bijgevolg moet dat vervallen materiaal nu vernietigd worden.

U spreekt over uw eerdere bevindingen die ik weerlegd zou hebben. Dat is niet zeer duidelijk. Ik weet niet wat ik daarop moet antwoorden.

Kathleen Depoorter (N-VA): Mijnheer de minister, dat is toch hallucinant. In de nota van het Rekenhof staat dat u al voor 157 miljoen euro artikelen uit de coronaperiode hebt vernietigd. Daarbij komt nog eens 106 miljoen euro voor materiaal waarvan u aan het Rekenhof meldt dat u het niet goed kunt inventariseren, maar dat wel vervallen is. We komen dus aan 260 miljoen euro voor vernietigde spullen die u en uw voorganger tijdens de coronapandemie hebben aangekocht. Het gaat om meer dan 100 vrachtwagens aan persoonlijk beschermingsmateriaal dat op dit moment wordt vernietigd.

Een aantal universiteiten vroeg me waarom men dat materiaal niet aan hen heeft bezorgd. Zij hadden het kunnen gebruiken. Als ik de nota lees, zie ik dat er letterlijk staat dat u niet hebt gezocht naar een andere bestemming voor dat persoonlijk beschermingsmateriaal. Nochtans hebben we tijdens corona allemaal mondmaskers gebruikt die dateerden van de Mexicaanse griep. De vervaldatum was al lang verstreken, maar het was het enige materiaal dat we hadden.

We hebben met de bijzondere covidcommissie een duidelijke aanbeveling gegeven om een roterende stock aan te leggen. Dat hebt u nagelaten. 260 miljoen euro zal zo in de verbrandingsoven verdwijnen. Dat is een gigantische som geld.

Wat de API's betreft, weet u verdorie goed waarover ik het heb. Ik heb u herhaaldelijk gevraagd wat u zou aanvangen met de vervallen voorraden rocuronium en atracurium die bij Medista worden gestockeerd. U antwoordde telkens dat die niet vervallen waren en nu gaat u ze vernietigen.