Er zijn zo van die momenten dat het je echt spijt dat je snel even de nieuwssites checkt voor je onder de wol kruipt. Dat was zondagavond zo. Een zucht en een throwback naar 12 november toen ik in de plenaire zitting van de Kamer de premier de COVID-vaccin-saga aankondigde, na de mondmaskersaga en de testsaga. En ja! Ik krijg graag gelijk, maar niet in deze...
Een van onze nationale experten kondigde zondag dus aan dat we zouden kunnen denken aan een eenmalige vaccinatie in plaats van de door Europa vergunde en in klinische studies onderzochte vaccins in 2 keer op 3 weken. De zogenaamde reboost zouden we dan uitstellen tot binnen een maand of zes.
De dag voor de vaccinatiecampagne van start zou gaan, werd dus een bocht van jewelste ingezet.
In mei al waarschuwde ik de toenmalige minister dat er dringend werk moest gemaakt worden van een griep- én een COVID-vaccinatiestrategie. Van de eerste kennen we de taferelen die we ondertussen meemaakten met wachtlijsten van 400 patiënten in de apotheek. Na weken pure chaos kunnen nu mensen die wel tot een risicogroep behoren maar niet tot de zogenaamde A-groep beginnen hopen op een griepprik.
De COVID-vaccinatie start nu dus, net voor de jaarwissel onder immense media belangstelling.
Er werden 10.000 vaccins geleverd aan ons land, 5.000 inwoners van woonzorgcentra kunnen hiermee ingeënt worden. Onder het hoerageroep worden geen kritische vragen gesteld. We zijn, terecht, blij dat het begin van het einde in zicht is. Vragen als waarom Nederland 175.000 vaccins ontvangt voor het jaareinde en wij maar 10.000 worden niet gesteld. Aan het feit dat Israël in de voorbije week meer dan 379.000 Israëli's kon vaccineren wordt amper aandacht besteed. En wanneer wordt geopperd dat de UK en de US wel al grote leveringen hadden en Europa niet wordt dit weggewuifd als een fait divers.
Hoeveel reden tot juichen is er eigenlijk vandaag in ons land?
Toen deze zomer bekend werd dat ons land zich verbond tot de groepsaankoop van COVID-vaccins kreeg ik meteen een déjà-vu, die van het mondmaskerverhaal. Herinnert u zich de zogenaamde "joint procurement" voor mondmaskers nog van eind februari? Ze kwamen niet. Ook het gebrek aan Europese solidariteit door bijvoorbeeld het tegenhouden van mondmaskers die voor ons land bestemd waren aan een aantal landsgrenzen van EU-lidstaten kwamen mij voor de geest. De minister uitte haar volste vertrouwen in een werkgroep voor de aankoop van de vaccins, waarvan de samenstelling niet mocht worden bekendgemaakt.
Gezien België geen vertegenwoordiger heeft in die vaccinatiewerkgroep, waarin overigens wel minstens één persoon met ontegensprekelijke banden met de farmaceutische sector zetelt, én ons land ook niet tot de "Inclusieve Vaccin Alliantie" van Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië behoort, krijgt ons land de aankoopcontracten pas in tweede lijn te zien en kunnen we dus enkel voor een zogenaamde opt-in of opt-out kiezen. Met andere woorden, de deal is al beklonken en wij kiezen of we meedoen of niet.
Het voordeel is inderdaad dat de prijzen op grote schaal zijn afgesproken. Het nadeel is dat niet ons land maar iemand anders heeft beslist én dat we geen zicht hebben op andere dan de door de werkgroep Vaccinatie vermeldde criteria.
Zo publiceerde de Duitse krant Der Spiegel dat Europa een aanbod van 500 miljoen Pfizer-vaccins afsloeg omwille van druk van de Franse overheid die het Sanofi-vaccin, dat pas later dit jaar klaar zal zijn, wou gaan promoten. Waar het artikel in Der Spiegel niet op ingaat maar wat ook kan meespelen is de Duitse én Europese participatie van respectievelijk 300 en 75 miljoen euro in het Curevac-vaccin.
Zijn de te verwachten dividenden van belang? Want toch even duiden dat deze firma aangeeft niet tegen productieprijs te zullen werken omwille van hun engagementen aan de aandeelhouders. Moeten de Europeanen daarom wachten op hun spuitjes?
Was ons land daarvan op de hoogte? En wat is de boodschap voor de Belgische belastingbetaler? Houden we de lockdown en alle economisch en menselijke miserie in stand om een Europees evenwicht te bewaren?
Feit is in elk geval dat het Europese continent achterop huppelt en dat er in ons land bij de bekendmaking van de vaccinatiestrategie, en dan vooral bij de te verwachten timing, heel wat kritiek te horen viel.
Mijn inschatting is dat experten en regering wel gevoelig waren voor deze terechte kritiek. Ons land heeft nood aan perspectief en zoals het er nu naar uitziet, krijgen de laatste gelukkigen hun vaccinatie vlak voor de volgende kerstkalkoen in de oven gaat.
'Out of the box'-denken lijkt dan ook een quick win.
Je kan inderdaad op kortere termijn meer mensen gelukkig stellen en uiteraard zal een primaire bescherming optreden. Maar hoe geloofwaardig stelt de wetenschap zich in deze op?
Uiteraard is voortschrijdend inzicht van hoog wetenschappelijk belang, maar hoe evidence based spreken onze universitaire experten in deze? En waarom was het nodig om een denkpiste meteen in de ether te gooien en zo verwarring en twijfel bij de burgers te zaaien?
Een oogopslag in de wetenschappelijke pers leert mij dat de piste van de eerste snelle vaccinatie inderdaad geopperd wordt op het Amerikaanse continent, maar dat er meteen bij gemeld wordt dat verder onderzoek noodzakelijk is.
Uit intermediaire analyses van de mRNA-vaccins blijkt dat er een bescherming genoteerd wordt die tussen de 50 en de 82 procent zou liggen. Echter, dit is op heel korte tijd bekeken. Bovendien noteert deze intermediaire analyse absoluut geen resultaten bij subgroepen van patiënten op leeftijd. Bij oudere personen ontwikkelt de immuunrespons zich doorgaans minder snel dan op jongere leeftijd.
Dat geldt voor klassieke vectorvaccins, maar ook het nieuwe mRNA-vaccin bleek na een eerste dosis minder immuunrespons te geven bij de oudere subgroep. Daar waar na een tweede spuitje net deze groep beter scoorde dan hun jongere kompanen. Tot blijdschap van de onderzoekers, want net die oudere subgroep is uiterst kwetsbaar voor het virus.
De nieuw geopperde denkpiste heeft op vandaag geen gegevens van een immuniteit op middellange termijn en heeft dat al zeker niet voor een significant aantal patiënten.
De communicatie over een mogelijke nieuwe piste was ongelukkig en zal voor de twijfelende burgers enkel nog meer verwarring zorgen. Dat laatste is absoluut de misser van de dag. Onze patiënten zijn echt niet geholpen met de communicatie rond denkpistes waar juridisch noch wetenschappelijke duidelijkheid over bestaat.
Vandaag in mijn apotheek en in de huisartsenpraktijk van mijn echtgenoot was het hét onderwerp van de dag. Twijfelende risicopatiënten, geen anti-vaxxers, maar bezorgde patiënten krijgen geen antwoord in deze experimentele uitlatingen.
En dan, 's avonds aan de keukentafel, maken wij ons de bedenking dat wij van de eerste lijn dat vertrouwen in het vaccin zullen moeten herstellen bij onze patiënten. We zullen dat doen, maar hou het serieus en geef ons een duidelijke en onderbouwde wetenschappelijke boodschap, geen losse flodder.
