© Getty Images
Opvallende oproep van voormalig Open Vld voorzitter Gwendolyn Rutten: laat patenten los bij COVID-vaccins. Groot jolijt bij de communisten: “De liberalen zitten op onze lijn.” Sofie Merckx van de PvdA voelde zich gesterkt door Rutten bij haar mondelinge vraag gisteren tijdens het vragenuurtje in de plenaire. Zij pleiten immers al langer voor het afschaffen van die patenten. En ook Frank Vandenbroucke, minister voor de sp.a trad haar bij door te stellen dat “vaccinatie een publiek goed” is. Eerder had ook al sp.a minister voor ontwikkelingssamenwerking Kitir ervoor gepleit om de patenten af te schaffen, zodat iedereen kan beginnen produceren. Hebben we iets gemist? Is de koerswijziging van Open Vld na amper enkele maanden in paars-groen nu al volledig ingezet? We dachten dat Open Vld stond voor de vrije markt en innovatie? Voor ons is het alvast duidelijk: als we patenten afschaffen, zal het hard zoeken zijn naar een werkzaam vaccin. Wie zal immers nog investeren in het nodige onderzoek?
Laat eerst en vooral duidelijk zijn dat het belangrijk is dat ook mensen die in ontwikkelingslanden wonen, toegang krijgen tot het vaccin. Initiatieven zoals de COVAX-faciliteit, onder leiding van de vaccinatie-alliantie Gavi, de coalitie voor innovatie en paraatheid voor epidemieën (CEPI) en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, heeft tot doel de ontwikkeling en vervaardiging van COVID-19-vaccins te versnellen en te zorgen voor eerlijke en billijke toegang voor elk land in de wereld. De Europese Commissie heeft al toegezegd hier 400 miljoen euro voor vrij te maken en ook België zal hier middelen voor vrijmaken. Dit kunnen we alleen maar toejuichen.
Er is echter een groot verschil tussen afspraken maken om vaccins beschikbaar te maken voor ontwikkelingslanden, en het afschaffen van patenten en alle kennis dus gratis ter beschikking te stellen, zodat iedereen kan beginnen produceren. Het opheffen van patenten is alleszins niet de oplossing. We staan er te weinig bij stil dat er reeds vaccins beschikbaar zijn. Op minder dan een jaar tijd zijn verschillende bedrijven erin geslaagd om een werkzaam vaccin te ontwikkelen dat ons uit deze crisis zal halen. Was dat zonder het bestaan van patenten ook het geval geweest? Ik vrees ervoor.
We mogen niet vergeten dat aan het ontwikkelen van een medicijn of vaccin, vaak jaren van onderzoek vooraf gaat. Bovendien leidt dit onderzoek vaak niet tot het gewenste resultaat. Met andere woorden: bedrijven nemen het risico om vaak miljoenen te investeren, zonder de garantie dat het hen iets zal opleveren. Een van de redenen waarom patenten er gekomen zijn, is net om de incentive te behouden bij bedrijven om dit risico te nemen. Patenten hebben ook een beperkte levensduur van meestal 20 jaar.
Een reden die aangehaald wordt om de patenten af te schaffen, is het feit dat de overheid, nationaal of op Europees niveau, geïnvesteerd heeft in het onderzoek. We mogen echter niet vergeten dat die investering gebeurt in een bedrijf dat al jarenlang ervaring heeft en die zelf bekostigde ervaring mee investeert in het nieuwe onderzoek. Wel is het zo dat op voorhand bijvoorbeeld afspraken moeten kunnen gemaakt worden in geval van substantiële subsidiëring met publiek geld, om bepaalde resultaten of data publiek te maken, opdat daar op zijn beurt weer verder onderzoek mee kan gedaan worden.
Als we meegaan in de redenering van Gwendolyn Rutten en patenten afschaffen, wordt elke vorm van kennis meteen gemeen goed. Gevolg is dat bedrijven zelf niet meer zullen investeren in onderzoek. Willen we het echt aan de overheid overlaten om te beslissen waar er in wordt geïnvesteerd? En welke budgetten moeten daar dan voor vrijgemaakt worden? Wat met alle miljoenen in onderzoek dat niet lukt? Landen waar de overheid alles bepaalt, kunnen bezwaarlijk beschuldigd worden van innovatief te zijn.
Innovatie in de gezondheidszorg heeft ondertussen al ontelbare levens gered. Vandaag zijn baby’s vanaf 25 weken levensvatbaar, door nieuwe technieken die prematuren helpen ademen. De ziekte aids is onder controle te houden en er bestaan immuno-oncologische geneesmiddelen, die de kans op overleven van kankerpatiënten veel groter maken. Al deze zaken waren een paar jaar geleden ondenkbaar. Maar dankzij de wil om te onderzoeken en om het financiële risico te dragen dat dit onderzoek op niets uitdraait, worden er elk jaar baanbrekende geneesmiddelen ontwikkeld. Innovatie is een motor om vooruit te gaan, om de nieuwe uitdagingen waar we voor staan aan te pakken, niet in het minst in Vlaanderen, waar we vele topbedrijven hebben op dit vlak. En om die te stimuleren en te behouden, zijn de patenten ontwikkeld. Sta maar eens stil in welke wereld we zouden leven indien al deze innovatie niet had plaatsgevonden. In elk geval zaten we dan nog enkele jaren vast in deze lockdown, want van een vaccin zou nog geen sprake zijn geweest. Laten we dus onze toekomst niet hypothekeren door patenten af te schaffen, maar zoeken naar andere oplossingen om ervoor te zorgen dat iedereen toegang krijgt tot vaccins, zoals het COVAX-initiatief. En laten we bekijken hoe ook de farma daar haar deel in bijdraagt want dat velen grote ogen trekken bij de enorme winsten die gemaakt worden, is begrijpelijk.
